Đorđe Lobačev (1909-2002) je srpsko-ruski umetnik koji je veliki deo svoga života proveo i radio u Beogradu i u saradnji sa srpskim izdavačima i ostavio neizbrisivi trag u našoj umetnosti i kuturi. Često je u svojim stripovima i ilustracijama obrađivao priče i pesme iz naše folklorne baštine, pa je zbog njegove popularnosti i značaja u nekim od mnogobrojnih tekstova o njemu nazivan srpskim brendom.
Lobačevljev životni put je jedna neverovatna priča o borbi za opstanak i preživaljavanju uprkos svim nedaćama, ali uvek sa ogromnim optimizmom, osmehom i brigom za bližnje, kako su ga opisali oni koji su ga poznavali.
Lobačev je svoju biografiju opisao u knjizi Kad se Volga ulivala u Savu („Prosveta“, Beograd, 1997). Rođen je 4. marta 1909. godine u Skadru na Bojani, tada u sastavu Osmanlijskog carstva, u porodici ruskog plemića i diplomate. Međutim, zbog iznenadne i prerane smrti roditelja početkom 1920-ih, Lobačev i njegov brat postaju siročići koji preživljavaju na ulici, a sestri se gubi svaki trag. Zahvaljujući Prvoj rusko-srpskoj gimanziji, Lobačev stiče srednje obrazovanje i upisuje fakultet Istorije umetnosti u Beogradu. Na osnovu svog ogromnog talenta za crtanje počinje da objavljuje prve karikature i reklame u novinama od 1929. godine. Kada je Politika 1934. godine počela da objavljuje strip Detektiv X-9, Aleksandra Rejmonda i Dešajela Hemeta, Lobačev je shvatio da je strip umetnički oblik u kome bi najbolje mogao da pokaže svoje stvaralačke sposobnosti. Već 1935. godine počinje objavljivanje njegovog stripa Krvavo nasledstvo kojim je započeo avanturističko-kriminalistički žanr kod nas. U sledećih šest godina, do početka Drugog svetskog rata, ali i tokom okupacije, objavio je brojne stripove koji se mogu svrstati u tri kategorije: (1) avanturistički žanr (Plava pustolovka, Princeza Ru, Beli duh, ...), (2) folklorni žanr (Baš Čelik, Čardak ni na nebu ni na zemlji, Biberče, Ženidba Cara Dušana, ...) i (3) stripovi po literaturi (Hajduk Stanko, Baron Minhauzen, ...). Uporedo sa radom na stripovima uradio je i mnogobrojne karikature i ilustracije za knjige i časopise.
Lobačev se pridružio sovjetskoj vojsci koja je oslobađala Beograd 1945. godine i nastavio sa njom sve do Beča i Budimpešte, nakon čega se motorom vratio za Beograd. Medjutim, posle rezolucije Informbiroa 1948. godine, Lobačev se deklariše kao Rus i biva prognan, sa suprugom i sinom, kao potencijalni izdajnički element, u Rumuniju, gde ostaje i radi ilustracije i karikature do 1955. godine. Posle toga dolazi u Rusiju, tada deo Sovjetskog Saveza, gde teško nalazi posao i smeštaj, da bi konačno stvorio nekakvu egzistenciju za porodicu u Lenjingradu (današnji Sankt Peterburg), kao ilustrator knjiga, uglavnom srpskih pisaca. Od 1965. godine počinje ponovo da objavljuje stripove u Politikinom Zabavniku (Tajanstvena pećina, Saturn dolazi u pomoć, ...).
Stručnu revalorizaciju njegovog rada započinje Žika Bogdanović (1932-2021), urednik i teoretičar, u svom magazinu Pegaz, od 1974. godine. Postepeno se Lobačevljevi stripovi sve više repriziraju kod nas u tvrdo koričenim knjigama (Baron Minhauzen, Tragom narodne mašte, ...) i on počinje redovno da dolazi u svoj voljeni Beograd. Dobija nagrade za životno delo na Salonu jugoslovenskog stripa u Vinkovcima (1985) i na Salonu stripa u Zaječaru (1996). Po Đorđu Lobačevu nazvana je i Škola stripa koju u Beogradu od 1991. godine vodi Vlada Vesović. Lobačev je preminuo 22. jula 2002. godine u Sankt Peterburgu.
Lobačevljev autorski rad od preko 60 godina i doprinos našoj stripskoj i likovnoj umetnosti nije promakao ni današnjim izdavačima. „Makondo“ je započeo sa izdavanjem sabranih stripova, u kvalitetno pripremljenim knjigama i sa izvanredno restauriranim radovima, od 2018. godine. Njihov projekat je čak podržan od našeg Ministarstva kulture kao prvi i za sada jedini prihvaćeni stripski izdavački projekat i to sa planom realizacije od po jedne knjige godišnje, sa ukupno predviđenih šest knjiga. „Makondo“ redovno objavljuje po jednu knjigu godišnje i do sada su izašle tri knjige.
Ove godine izašla je i monografija o Lobačevu. Radi se o knjizi koju je Zdravko Zupan (1950-2015), autor, urednik i naš najveći stripski istoričar, pripremao i za nju sakupljao materijale preko 30 godina. Posthumno, zahvaljujući njegovoj supruzi Snježani Zupan i odanim poštovaocima Zupana i Lobačeva, monografija je dopunjena, priređena i izašla pod naslovom Zdravko Zupan - Lobačev: Čardak i na nebu i na zemlji („Makondo“ / „Modesty stripovi“, Beograd, 2021).
U knjizi su date biografije Lobačeva i Zupana, kritički osvrti najboljih poznavaoca Lobačevljevog dela (Bogdanović, Pavković, Đukanović i Rakezić), primeri stripova za njegove napopularnije žanrove, hronološki primeri knjižnih, novinskih i stripskih ilustracija, karikature, kaligrafije, logotipovi, slobodne ilustracije, fotografije, memorabilije, ali i detaljno istražene stripografija, bibliografija ilustrovanih knjiga i bibliografija tekstova o Lobačevu. Samo bibliografija ilustrovanih knjiga je na desetak gusto kucanih strana u ovoj knjizi, a bibliografija tekstova i emisija o Lobacevu je na petnaestak strana, što još jednom ukazuje na veličinu i značaj ovog stvaraoca.
Nažalost, Minstarstvo kulture nije podržalo ovu knjigu, mada je istraživački i izdavački napor bio ogroman i trajao preko četiri godine. Nadam se da će naša stripska i umetnička kritika objaviti komentare o ovoj izuzetnoj monografiji i da će publika kupovati knjigu. Očekujem da će to pomoći našem Ministarstvu kulture da sagleda kvalitet, popularnost i značaj prenošenja autorskog stvaranja na mlađe generacije ovakvih autorskih doajena kakav je bio Đorđe Lobačev.
Bilo bi korisno za sve nas kada bi u budućnosti slične monografije drugih naših stripskih velikana bile podržane od strane države kao kapitalna dela naše umetnosti i kulture.
Živojin Tamburić
Budva, avgust 2021.
[Tekst je objavljen u Politikinom Kulturnom dodatku od 4. septembra 2021.
pod naslovom "Djordje Lobacev, srpski brend"]
Нема коментара:
Постави коментар